Κωνσταντίνος Μανασάκης
Οικονομολόγος (MBA, PhD)
Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης
Τα στοιχεία διεθνώς αποδεικνύουν ότι τα τελευταία χρόνια, η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (ΕΚΕ) αποτελεί την πιο αποτελεσματική στρατηγική για τη διαφοροποίηση και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων στον κλάδο του τουρισμού.
Αυτό παρατηρείται διότι οι ταξιδιώτες είναι πιο αποφασισμένοι να επιλέξουν υπεύθυνους και βιώσιμους προορισμούς διακοπών και μέρη για διαμονή/διατροφή, σε αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια, εστιάζοντας στον θετικό αντίκτυπό τους στις τοπικές κοινωνίες. Τα στοιχεία της Booking για τα έτη 2021 και 2022 δείχνουν ότι είναι πιο πιθανό να προγραμματίσουν τις διακοπές τους σε ξενοδοχεία με περιβαλλοντικά και κοινωνικά υπεύθυνη συμπεριφορά. Μελέτη σε περίπου 30.000 ερωτηθέντες από 30 χώρες δείχνει ότι η μεγάλη πλειοψηφία των ερωτηθέντων ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν μία υψηλότερη τιμή για διακοπές σε ξενοδοχεία τα οποία εφαρμόζουν πρακτικές ΕΚΕ.
Αυτή η καταναλωτική συμπεριφορά στον κλάδο του τουρισμού έχει προκύψει ως συνέπεια της μεγάλης, και αλόγιστης πολλές φορές, χρήσης πόρων από επιχειρήσεις του εν λόγου κλάδου (ενέργεια, νερό, γη, τροφή), με αποτέλεσμα την παραγωγή στερεών αποβλήτων, λυμάτων, την απώλεια βιοποικιλότητας και οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο ελληνικός τουρισμός καλείται να επικεντρωθεί στη βελτίωση και την ενίσχυση της προόδου και των επιδόσεών του σε τομείς και πρακτικές βιωσιμότητας, καθώς οι τελευταίες κατατάξεις αποκαλύπτουν ένα χάσμα σε σύγκριση με βασικούς ανταγωνιστές στη Μεσόγειο (Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία, Κύπρος και Μάλτα). Έναντι παραδοσιακών ανταγωνιστών της, η Ελλάδα ως προορισμός, υστερεί σε Περιβαλλοντική βιωσιμότητα και Κοινωνικοοικονομική ανθεκτικότητα.
Από την άλλη πλευρά, οι επιχειρήσεις στον κλάδο του τουρισμού αντιλαμβάνονται ολοένα και περισσότερο τις ευκαιρίες για επενδύσεις σε θέματα σχετικά με την ΕΚΕ ώστε να αποκτήσουν νέους πελάτες και να διεισδύσουν σε νέες αγορές. ΟΙ δράσεις ΕΚΕ στον κλάδο του τουρισμού μπορούν να υλοποιηθούν στο εσωτερικό και στο εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης.
Ενδο-επιχειρηματικές δράσεις ΕΚΕ στον κλάδο του τουρισμού
Εντός της επιχείρησης, οι υπεύθυνες πρακτικές αφορούν πρωτίστως τους εργαζόμενους και σχετίζονται με θέματα όπως οι επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο, η υγεία και ασφάλεια.
Διοίκηση ανθρώπινου δυναμικού
Μία σημαντική πρόκληση για τις επιχειρήσεις σήμερα είναι η προσέλκυση και διατήρηση εξειδικευμένων εργαζόμενων. Σε αυτό το πλαίσιο, τα σχετικά μέτρα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τη διά βίου μάθηση, την ενδυνάμωση των εργαζόμενων, την καλύτερη ενημέρωση σε όλη την επιχείρηση, την καλύτερη ισορροπία μεταξύ εργασίας, οικογένειας και αναψυχής/ψυχαγωγίας, μεγαλύτερη ποικιλομορφία του εργατικού δυναμικού, ισότητα αμοιβών και προοπτικές σταδιοδρομίας για τις γυναίκες, προγράμματα για την απασχολησιμότητα.
Οι υπεύθυνες πρακτικές προσλήψεων, οι οποίες περιλαμβάνουν ιδίως πρακτικές που δεν εισάγουν διακρίσεις, θα μπορούσαν να διευκολύνουν την πρόσληψη ατόμων από εθνοτικές μειονότητες, ηλικιωμένους, γυναίκες, μακροχρόνια ανέργους και μειονεκτούντα άτομα. Τέτοιες πρακτικές είναι απαραίτητες για τη μείωση της ανεργίας, την αύξηση του ποσοστού απασχόλησης και την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού.
Αναφορικά με τη διά βίου μάθηση, οι επιχειρήσεις διαδραματίζουν βασικό ρόλο σε διάφορα επίπεδα: Συμβάλλουν στον καλύτερο προσδιορισμό των αναγκών κατάρτισης μέσω στενών εταιρικών σχέσεων με τοπικούς φορείς που σχεδιάζουν προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, υποστηρίζουν τη μετάβαση από το σχολείο στην εργασία για τους νέους (για παράδειγμα με την παροχή θέσεων μαθητείας) και παρέχουν ένα περιβάλλον το οποίο ενθαρρύνει τη διά βίου μάθηση από όλους τους εργαζόμενους, ιδιαίτερα από τους λιγότερο μορφωμένους, τους λιγότερο ειδικευμένους και τους μεγαλύτερους σε ηλικία.
Υγεία και ασφάλεια στην εργασία
Η υγεία και ασφάλεια στην εργασία αντιμετωπίζονται παραδοσιακά κυρίως μέσω της νομοθεσίας. Οι επιχειρήσεις και οι κυβερνήσεις εξετάζουν όλο και περισσότερο τους πρόσθετους τρόπους προώθησης της υγείας και ασφάλειας, χρησιμοποιώντας τις ως κριτήρια για την προμήθεια προϊόντων και υπηρεσιών από άλλες επιχειρήσεις και ως στοιχείο εμπορίας για την προώθηση των προϊόντων ή υπηρεσιών τους. Αυτά τα εθελοντικά συστήματα μπορούν να θεωρηθούν συμπληρωματικά προς τη νομοθεσία και τις δραστηριότητες ελέγχου των δημόσιων αρχών.
Επιπλέον, η τάση επιχειρήσεων και οργανισμών να συμπεριλάβουν τα κριτήρια επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας στα συστήματα αξιολόγησης και επιλογής των προμηθευτών τους, έχει υποστηρίξει την ανάπτυξη γενικών συστημάτων σύναψης συμβάσεων βασισμένων σε ομοιόμορφες απαιτήσεις.
Εξω-επιχειρηματικές δράσεις ΕΚΕ στον κλάδο του τουρισμού
Η επιχειρηματική υπευθυνότητα εκτείνεται προμηθευτές, πελάτες, δημόσιες αρχές και ΜΚΟ που εκπροσωπούν τις τοπικές κοινότητες, καθώς και το περιβάλλον.
Προμηθευτές και καταναλωτές
Συνεργαζόμενη στενά με τους επιχειρηματικούς εταίρους της, μία επιχείρηση μπορεί να μειώσει την πολυπλοκότητα και το κόστος και να αυξήσει την ποιότητα. Η επιλογή των προμηθευτών δεν γίνεται πάντα αποκλειστικά μέσω ανταγωνιστικής προσφοράς. Οι σχέσεις με εταίρους του κλάδου είναι εξίσου σημαντικές. Μακροπρόθεσμα, οι οικοδόμηση σχέσεων μπορεί να οδηγήσει σε δίκαιες τιμές, όρους και προσδοκίες μαζί με την ποιότητα και την αξιόπιστη προμήθεια πόρων.
Οι επιχειρήσεις πρέπει να γνωρίζουν ότι οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιδόσεις τους μπορούν να επηρεαστούν ως αποτέλεσμα των πρακτικών των εταίρων και των προμηθευτών τους σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού. Οι επιπτώσεις των δραστηριοτήτων της επιχειρηματικής υπευθυνότητας δεν θα παραμείνουν περιορισμένες στην ίδια την επιχείρηση, αλλά θα αφορούν και τους οικονομικούς εταίρους της.
Στο πλαίσιο της ευθύνης τους, οι επιχειρήσεις αναμένεται να παρέχουν προϊόντα και υπηρεσίες που οι καταναλωτές θέλουν να έχουν παραχθεί με έναν αποτελεσματικό, δεοντολογικό και περιβαλλοντικά υπεύθυνο τρόπο. Οι επιχειρήσεις, οι οποίες αναπτύσσουν μακροχρόνιες σχέσεις με τους πελάτες, εστιάζοντας ολόκληρο τον οργανισμό τους στην κατανόηση του τι ζητούν οι πελάτες και παρέχοντάς τους ανώτερη ποιότητα, ασφάλεια, αξιοπιστία και εξυπηρέτηση αναμένεται να είναι πιο κερδοφόρες. Η εφαρμογή της αρχής «σχεδιασμός για όλους» (καθιστώντας τα προϊόντα και τις υπηρεσίες χρησιμοποιήσιμα από όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων των καταναλωτών με ειδικές ανάγκες) αποτελεί σημαντικό παράδειγμα της επιχειρηματικής υπευθυνότητας.
Τοπικές κοινότητες
Η υπευθυνότητα αφορά επίσης την ενσωμάτωση των επιχειρήσεων στο τοπικό τους περιβάλλον. Οι επιχειρήσεις συμβάλλουν στις κοινότητές τους, ιδιαίτερα στις τοπικές κοινότητες, προσφέροντας θέσεις εργασίας και μισθούς. Από την άλλη, οι επιχειρήσεις εξαρτώνται από την υγεία, τη σταθερότητα και την ευημερία των κοινοτήτων στις οποίες λειτουργούν. Για παράδειγμα, προσλαμβάνουν την πλειοψηφία των εργαζομένων τους από τις τοπικές αγορές εργασίας και επομένως έχουν άμεσο ενδιαφέρον για την τοπική διαθεσιμότητα των δεξιοτήτων που χρειάζονται. Η φήμη μίας επιχείρησης, η θέση της, η εικόνα της ως εργοδότης και παραγωγός, αλλά και ως πρωταγωνιστής στην τοπική σκηνή επηρεάζει σίγουρα την ανταγωνιστικότητά της.
Οι επιχειρήσεις αλληλεπιδρούν επίσης με το τοπικό φυσικό περιβάλλον. Μερικές βασίζονται σε ένα καθαρό περιβάλλον για την παραγωγή ή την παροχή υπηρεσιών. Από την άλλη πλευρά, οι επιχειρήσεις ευθύνονται για ρυπογόνες δραστηριότητες.
Με δεδομένες τις τάσεις στην αγορά του τουρισμού, οι επιχειρηματίες στον εν λόγω κλάδο στην Ελλάδα, θα βοηθηθούν εάν σχεδιάσουν τη στρατηγική και τις πρακτικές τους στη βάση των παρακάτω ερωτήσεων: Γιατί είναι σημαντικό για την επιχείρηση στον κλάδο του τουρισμού να ενσωματώσει την εταιρική κοινωνική ευθύνη; Πώς η εταιρική κοινωνική ευθύνη μπορεί να αυξήσει τα έσοδα και να μειώσει το κόστος μιας επιχείρησης στον κλάδο του τουρισμού; Πώς θα αναπτύξει η επιχείρηση ολοκληρωμένη στρατηγική εταιρικής κοινωνικής ευθύνης; Πώς θα ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της επιχείρησης μέσω της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης;